Tháp Bánh Ít – Khu Đền tháp to nhất còn lại của Vương quốc Chăm-pa trên mảnh đất Bình Định

Trong số hệ thống tháp Chăm hiện còn tại Bình Định, Tháp Bánh Ít là một trong các ngôi tháp nức danh nhất và được hàng ngũ tác giả người Anh của cuốn sách “1.001 Công trình kiến trúc phải tới trong cuộc đời” giới thiệu mang độc giả thế giới. Đây cũng là Công trình kiến trúc cổ độc nhất của Việt Nam được chọn giới thiệu trong cuốn sách này. Tháp Bánh Ít được Bộ Văn hóa – thông báo xếp hạng là di tích Kiến trúc Nghệ thuật vào năm 1982 và được tổ chức kỷ lục Việt Nam xác nhận vào Top 10 tháp và cụm tháp cổ được đa dạng du khách tham quan nhất vào năm 2014.
Tháp Bánh Ít Quy Nhơn là một khu di tích đẹp, đặc sắc và còn lại phổ biến tháp nhất của Vương quốc Chăm-pa trên mảnh đất Bình Định. Tháp được tạo dựng vào giai đoạn cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII, dưới thời trị vì của hai quốc vương Harivarman IV và V. Tháp này còn với những tên gọi khác là tháp Tri Thiện, tháp Cầu Bà Gi, tháp Thiện loại, Thổ Sơn hay người Pháp gọi là Tour d'argent - tháp Bạc. Còn trong dương gian từ xưa tới nay, khu tháp được gọi có cái tên rất hình ảnh: tháp Bánh Ít.
Tháp Bánh Ít, một trong số những di tích kiến trúc Chăm điển hình nhất hiện còn tồn tại. Vương Quốc Chăm-pa là 1 đất nước độc lập, tồn tại từ khoảng thế kỷ thứ hai đến năm 1832 trên phần đất nay thuộc miền Trung Việt Nam. Lãnh thổ của Chăm Pa khi mở rộng nhất trải dài từ dãy núi Hoành Sơn ở phía Bắc cho đến Bình Thuận ở phía Nam và trong khoảng biển Đông cho đến tận miền núi phía Tây của nước Lào hiện tại. Văn hóa Chăm-pa chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Campuchia và Ấn Độ đã từng tăng trưởng trẻ ranh có các đỉnh cao là thời trang Đồng Dương và bắt mắt Mỹ Sơn A1 mà phổ quát di tích đền tháp và các Công trình điêu khắc đá, đặc trưng là những hiện vật mang hình linga vẫn còn còn đó cho đến hiện nay cho thấy tác động của Ấn giáo và Phật giáo là hai tôn giáo chính của chủ sở hữu vương quốc Chăm-pa xưa. Chăm-pa hưng vượng nhất vào thế kỷ thứ 9 và 10 và sau đó dần dần suy yếu dưới sức ép Nam tiến của Đại Việt trong khoảng phía Bắc và những cuộc đấu tranh có Đế quốc Khmer.Có lúc Champa phồn thịnh đạt trở lại trong những khoảng thời kì ngắn , nhưng cũng không thể ngăn cản đà suy thoái của vương quốc này. Năm 1471, Chăm-pa chịu thất bại nặng nại trước Đại Việt và nước Chăm-pa hợp nhất kết thúc tồn tại. Phần bờ cõi còn lại của Chăm Pa tiếp tục bị những chúa Nguyễn thôn tính lần hồi và đến năm 1832 toàn bộ vương quốc chính thức bị sáp nhập vào Việt Nam.
tiếp thụ Ấn Độ giáo như quốc giáo, người Chăm cũng hấp thu mô phỏng kiến trúc Ấn Độ để tạo nên một mô phỏng kiến trúc rất độc đáo tại Việt Nam. Điều này được minh chứng rõ nhất bằng quần thể những kalan (đền tháp) mà tháp Bánh Ít là 1 ví dụ điển hình. Thuật ngữ kalan hàm chỉ ngôi tháp trung tâm của một khu đền và là nơi đặt ở dòng vật thờ chính - ở đây là tượng thần Shiva của Ấn Độ giáo. Không những thế, do sự suy yếu dần của vương quốc Chăm từ thế kỷ thứ X trở về sau nên Dự án tháp Bánh Ít đã chẳng thể hoàn thiện bằng đường nét sắc sảo của các trụ và cột ốp tuyệt đẹp trong nghệ thuật kiến trúc Chăm công đoạn sớm. Thay vào đó, tháp Bánh Ít tự dừng bằng các mô-típ thuần tuý hơn. Tuy thiếu đi sự trang hoàng hoàn thiện tới tinh xảo nhưng bù lại, tháp lại có một dáng nét kiến trúc rất độc đáo. Để tạo nên dấu ấn nổi bật này, kalan và tháp yên ngựa gần đó được xây trên đỉnh một ngọn đồi khi mà hai tháp nhỏ hơn được xây tốt hơn ở về phía Nam và phía Đông của kalan. Tiếp đó, phối cảnh ngọn đồi hình bậc thang, tạo hiệu ứng khái quát như một hình chóp, vừa mang tính tượng trưng của mô phỏng đền - núi (núi vũ trụ Meru trong Bà La Môn Giáo).

​#thapbanhit52hz #thapbanhitquynhon52hz #thapchambanhit52hz #52hz #trekking52hz
Xem Thêm: 
https://www.linkedin.com/posts/trekking-docthan-29233a239_th%C3%A1p-b%C3%A1nh-%C3%ADt-quy-nh%C6%A1n-%C4%91i%E1%BB%83m-ki%E1%BA%BFn-tr%C3%BAc-kh%C3%B4ng-activity-6991502265211637760-JuF5?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
https://52hztrekking.wordpress.com/2022/10/28/thap-banh-it/
https://www.tumblr.com/52hztrekking/699299748165894144/thap-banh-it